Þverstæða og rangfærslur séra Írisar Kristjánsdóttur

Á einni af heimasíðum Þjóðkirkjunnar, www.tru.is, bar Katla Björg Kristjánsdóttir upp þrjár góðar og gildar spurningar:

1. Finnst ykkur ekki aðeins of snemmt að fermst 14 ára?
2. Er hægt að affermast?
3. Hvernig segir maður sig úr kirkjunni? Þarf samþykki foreldra?

Íris Kristjánsdóttir, sóknarprestur í Hjallakirkju, varð fyrir svörum. Svarið við fyrstu spurningunni er á þessa leið:

1. Finnst ykkur ekki aðeins of snemmt að fermst 14 ára?

Sumum finnst það of snemmt, öðrum ekki. Ég er viss um að þú fengir ólík svör frá okkur prestunum um þetta en ég ætla að segja þér mína skoðun. Mér finnst þetta góður aldur. Ástæðan er sú að krakkar á þessum aldri eru að mörgu leyti miklu móttækilegri fyrir ýmsum hlutum heldur en þau sem eldri eru. Þau eru líklegri til að taka við boðskap kristninnar á jákvæðan hátt og þannig að hann geti haft mótandi áhrif á þau. Ég er á þeirri skoðun að þau séu orðin nógu þroskuð til að velja sjálf að taka þátt í fermingarfræðslu og fermast af eigin hvötum og áhuga, og meini það sem þau segja á fermingardag þegar þau eru spurð hvort þau vilji gera Jesú Krist að leiðtoga lífsins. Auðvitað taka krakkar þessu misalvarlega en rétt þeirra til að velja ber að virða og styðja. Hvað finnst þér um þetta?

Íslensk lög um fermingar segja og rökstyðja að „prestar megi eigi taka börn til fermingar, þau er fermast eiga, fyrr en þau eru orðin fullra 14 eða 15 ára“. Séra Íris er því sammála konungum vorum Friðriki V og Friðriki VI um að 14 ára sé heppilegur (lágmarks)aldur. Að vísu mun það vera svo að flest íslensk börn séu hreint ekki orðin 14 ára, enda fara fermingar yfirleitt fram á vordögum fyrir þau börn sem verða 14 ára á árinu. Ætla má að um það bil tvö af hverjum þrem fermingarbörnum hafi ekki náð tilskildum aldri. (Taka ber fram að skeika má allt að hálfu ári, samkvæmt undanþágu frá lögunum, og getur biskup gefið sérstaka heimild ef barnið er dauðvona eða á förum til heiðinna landa). Ef séra Íris telur 14 ár vera heppileg, þá vona ég að hún fari eftir lögunum og fermi ekki börn nema þau hafi náð fullum 14 ára aldri. Ef hún fer eftir þeim er hún sjaldgæft fordæmi öðrum prestum landsins, því fæstir hirða um að fara eftir þessum lögum. Barn sem er fermt 13 ára er ólöglega fermt.

„Ástæðan er sú að krakkar á þessum aldri eru að mörgu leyti miklu móttækilegri fyrir ýmsum hlutum heldur en þau sem eldri eru“ segir Íris. Að barn sé „móttækilegt“ mundi í þessu samhengi vera réttar nefnt að það sé varnarlaust. Í fyrsta lagi er gagnrýnin hugsun í mótun á unglingsárunum og börn misjafnlega fær um að taka upplýsta afstöðu í trúarmálum. Í öðru lagi hafa fæst börn kynnst öðrum lífsskoðunum til jafns við kristni og því ósanngjarnt að láta þau velja án þess að hafa handbærar upplýsingar fyrirliggjandi. Í þriðja lagi hefur skólakerfið innrætt þeim kristin fræði, en minna fer fyrir því að gagnrýnin hugsun sé örvuð eins og bæri að gera. Í fjórða lagi eru börn á árunum 13-14 ára að byrja að brjótast undan valdi foreldra sinna og því eru áhrif félagahópsins mjög sterk á þessum árum og hópþrýstingur hefur mikið að segja. Þetta viðurkennir kirkjan líka í Námsskrá fermingarstarfanna (María Ágústsdóttir, 1999) - og bætir því við að áhrif hópþrýstings sé „mikilvægt að nýta sér“ í fermingarstarfinu. Er ég einn um að finnast þetta orðalag óviðfelldið?

Áfram heldur Íris: „[Fermingarbörnin] eru líklegri til að taka við boðskap kristninnar á jákvæðan hátt og þannig að hann geti haft mótandi áhrif á þau.“ - Einmitt, sá sem hefur ekki öðlast gagnrýna hugsun eða þekkingu á öðrum möguleikum er einmitt líklegri til að taka jákvætt í boðskap kristninnar, einkum og sér í lagi þegar vinsað er úr allt sem ekki fellur nútímafólki í geð. Íris „er á þeirri skoðun að [börnin] séu orðin nógu þroskuð til að ... fermast af eigin hvötum og áhuga“ - eigin hvötum og áhuga á því að fá fullt af gjöfum og vera eins og hinir krakkarnir ætti að standa þarna.

Spurningu númer tvö svarar Íris á þennan veg:

2 Er hægt að affermast?

Nei, það er ekki hægt að “affermast”, ekki frekar en “afskírast”.

Þetta er álitamál. Kirkjan á enga athöfn í pússi sínu til þess að afskíra eða afferma - en þó má vera að hvort tveggja sé vel mögulegt. Skírn á ungbarni er markleysa vegna þess að ungbarn er ekki kristið. Þess vegna er fermingin staðfesting á skírninni. Ferming sem er ólöglega framkvæmd hlýtur sjálfkrafa að vera ógild. Það ætti ekki að þurfa annað en úrskurð þaraðlútandi úrskurðarvalds, með tilheyrandi plaggi, til að staðfesta að fermingin sé ógild, og þar með skírnin líka. Getur slíkt ekki kallast afferming og afskírn í senn? Þetta á vitanlega ekki við nema um þá sem fermast 13 ára.

Þriðju spurningunni svarar séra Íris svo:

3 Hvernig segir maður sig úr kirkjunni? Þarf samþykki foreldra?

Hægt er að segja sig úr kirkjunni með því að útfylla eyðublað sem Hagstofa Íslands gefur út. Þau sem eru undir 18 ára aldri þurfa samþykki foreldra.

Þetta er beinlínis rangt. Fólk sem er undir 16 ára aldri þarf samþykki foreldra. Sjá heimasíðu Hagstofu Íslands.

Maður skyldi ætla að háskólamenntað fólk ætti að geta gefið betri svör en þessi, en guðfræðideildin virkar, skilst mér, ekki alveg eins og aðrar deildir háskólans þegar kemur að rökfestu. Þótt svör séra Írisar haldi illa, þá verð ég samt að gefa henni plús fyrir að telja 14 ár vera hæfilegan aldur fyrir fermingar. Ég skil að vísu ekki hvers vegna barn er hæft til að ganga Jesú á hönd þegar það er 14 ára en er ekki hæft til að hætta við fyrr en tveim árum seinna (eða fjórum, skv. Írisi), og eins skil ég ekki hvers vegna manneskja sem má ekki gera fjárhagslegar skuldbindingar telst hæf til að selja kirkjunni sál sína í skiptum fyrir gjafir. En ég vona samt að Íris verði samkvæm sjálfri sér í vor og fermi engin börn sem ekki eru orðin fullra 14 ára. Látum það liggja milli hluta að lögin gætu sett markið of lágt, en það er altént góð byrjun ef prestar fara eftir landslögum.