Nú er enn á ný hafinn lestur passíusálma Hallgríms Péturssonar á Rás 1. Eins og allir vita er það Þjóðkirkja allra landsmanna sem stendur fyrir þeim gjörningi árlega og í glænýjum pistli upphefur biskup Þjóðkirkjunnar þetta kvæðaklastur holdsveika guðsmannsins af Hvalfjarðarströnd, eins og um tæra snilld sé að ræða:
Það var gæfa Íslendinga að þessir sálmar, trú þeirra heit og hrein, einlægnin og auðmýktin, málsnilldin og viskan, og holl og tær siðfræðin urðu veigurinn og uppistaðan í trúarlífi og siðferðismótun þjóðarinnar og lá henni á hjarta og á vörum í aldir þrjár til ómældrar blessunar. Nú er það okkar hlutverk að sá arfur glatist ekki. Verði hann okkur og börnum okkar til blessunar um ókomna tíð.
En eins og við höfum áður bent á hér á Vantrú eru þessir sálmar klárksins hennar Tyrkja-Guddu uppfullir af hatursboðskap í garð trúarbragða sem kallast gyðingdómur, nema ef vera skyldi að Hallgrímur eigi við kynstofninn Gyðinga. Það er reyndar ekki alveg ljóst. En hvort heldur sem er, þá er varla Þjóðkirkjunni sæmandi að halda þessum boðskap á lofti þegar hún í hina röndina gefur sig stíft út fyrir að umbera önnur trúarbrögð og talar fjálglega um að umgangast af varúð það sem fólki er heilagt.
Í passíusálmunum er gyðingum (eða Gyðingum) gerður upp alls kyns ósómi, þetta eru þrælmenni, illa innréttuð og fláráð og ég veit ekki hvað. Hvernig dettur Karli biskupi í hug að halda því fram að slíkar úthrópanir beri vitni um hreina og tæra siðfræði? Er maðurinn gersamlega siðlaus?
Nú gæti einhver spurt sem svo: „Eruð þið nú ekki komnir í bullandi mótsögn við sjálf ykkur, gagnrýnandi trúarskoðanir hægri vinstri og berið ekki virðingu fyrir neinu því sem fólki er heilagt? Mega ekki biskup og Hallgrímur alveg úthrópa önnur trúarbrögð, fyrst þið úthrópið þau öll.“
Svarið við þessari spurningu er þó augljóst. Það er grundvallarmunur á gagnrýni okkar á trúarhugmyndir manna og hinum hreina og tæra hatursáróðri sem dynur á (G)gyðingum í passíusálmunum. Við gagnrýnum trúarbrögð fyrir kjaftæðisfaktorinn og bendum á skaðsemi hans. Passíusálmarnir gera ekkert slíkt gagnvart gyðingdómi, heldur ala á hatri gegn þeim flokki fólks sem annað hvort aðhyllist gyðingdóm eða eru Gyðingar að upplagi. Það er enginn hatursáróður falinn í gagnrýni okkar, en skrif Hallgríms eru uppfull af honum.
Við teljum okkur rétt og skylt að gagnrýna hverjar þær hugmyndir sem við teljum skaða samfélagið og köllum eftir umræðu um þá gagnrýni okkar. En hatursáróður gegn iðkendum tiltekinna trúarbragða er okkur víðsfjarri, við gerum þessu fólki ekki upp neina illgirni og aðra lesti, eins og Hallgrímur gerir í sálmum sínum. Þjóðkirkjan heldur aftur á móti þeim hugmyndum á lofti að ekki megi gagnrýna trúarskoðanir harðlega, heldur beri að bera skilyrðislausa virðingu fyrir því sem fólki er heilagt. Og hvað er hún þá að standa að árlegum upplestri á þessum viðbjóði sem Hallgrímur boðar? Hvernig getur þessi stofnun ástundað svona tvískinnung og haldið andliti?
Ef kirkjan ætlar að vera samkvæm sjálfri sér ætti hún sjálf að koma í veg fyrir þennan lestur, eða láta fylgja honum þá yfirlýsingu að skoðanir Hallgríms séu ekki endilega skoðanir Þjóðkirkjunnar.
Þetta er sorglegt að lesa, Birgir minn. Hæðistu að holdsveiki mannsins? Og "kvæðaklastur," segirðu. Gerðu betur! – Þarf ég að herma upp á ykkur allt það lof sem margir okkar beztu bókmenntamanna hafa borið á kvæðagerð Hallgríms Péturssonar, þar á meðal Sigurður Nordal og fjöldi annarra? Einhvern tímann kemur að því, þegar tími vinnst til. Skvettið þið bara á meðan, en látið þið vera að birta það.
Þvílík villa í þessum boðskap þínum, Birgir! – Hallgrímur var hvorki með hatursboðskap í garð þeirra "trúarbragða sem kallast gyðingdómur," – því að hann vissi það jafn-vel og ég, að það voru trúarbrögð Guðs (þótt sumt væru þeir farnir að túlka og framkvæma trúna á rangan hátt), – og ennþá síður var hann með hatursboðskap um kynstofninn Gyðinga. En menn bera ábyrgð á verkum sínum – líka þeim ljótustu, og það hlýtur þá að eiga við þá einstaklinga, sem með svikráðum og af heiftarhatri seldu Jesúm í hendur Rómverja og kröfðust aftöku hans. Í mína ungdómstíð, þegar maður var róttækur verkalýðssinni og guðsafneitandi 'sócíalist og gúmanist', eins og Kiljan kallaði það, þá var Jesús frá Nazaret skoðaður sem ofsótt hetja og málsvari lítilmagnans af skoðanabræðrum mínum. – Hvert eruð þið komnir?
Þarna átti að standa: (þótt sumt væru þeir farnir að túlka rangt og framkvæma trúna með slælegum eða röngum hætti)
Gerðu betur!
Má manni nú ekkert finnast ljótt eða illa gert ef maður getur ekki gert betur?
Nei hættu nú alveg.
Og í guðanna bænum ekki fara að grafa upp tilvitnanir í einhverja sem finnst kveðskapurinn góður. Allir átta sig á því að þeir menn eru líka til. Þótt Birgir setji það fram að sér þyki þetta hrákasmíð snýst greinin ekki um það.
Er ekki við hæfi að rifja upp það helsta úr ljóðunum sem er tilefni þessarar umræðu?
Það er ekki undarlegt að Sigurði Nordal hafi þótt passíusálmarnir góður kveðskapur, enda vel kristinn sjálfur. Má vera að hann hafi lesið þá í ljósi krists?? Þeir sem ekki eru blindaðir af ljósinu sjá hins vegar að þetta hnoð Hallgríms er óttalegur leir. Fimmtugasti og fyrsti sálmurinn er reyndar tær snilld. Hitt er rusl.
Hæðistu að holdsveiki mannsins?
Nei, hvernig færðu það út? Höldum okkur svo við efni greinarinnar, þetta er ekki bókmenntavefur.
En menn bera ábyrgð á verkum sínum – líka þeim ljótustu, og það hlýtur þá að eiga við þá einstaklinga, sem með svikráðum og af heiftarhatri seldu Jesúm í hendur Rómverja og kröfðust aftöku hans.
En var þetta ekki plan guðsins og allt fyrirfram ákveðið? Eiga þessir einstaklingar þá ekki að njóta sérstakrar virðingar fyrir að hafa leitt út planið eins og planað var? Og þú talar um einstaklinga, Hallgrímur talar um alla gyðinga og úthúðar þeim fyrir verk þessara einstaklinga. Finnst þér það fallegt af honum?
Enn skjátlast þér, Birgir! Hallgrímur talar EKKI um "alla Gyðinga," ekki einu sinni alla sem uppi voru um daga Krists, enda var hann sjálfur einn þeirra, sem og langflestir lærisveinarnir. Hallgrímur notar bara sama orðfæri og höfundur Jóhannesarguðspjalls, sem talar um Gyðinga á mikið til sama hátt, svolítið fjarrænt: "Þá sögðu Gyðingar við hann ...." (8.52, 57); "Enn tóku Gyðingar upp steina ..." (10.31) o.s.frv.; orðið kemur 275 sinnum fyrir í Biblíunni 1981, þar af einungis 15 sinnum samtals í samstofna guðspjöllunum, en hvorki meira né minna en 72 sinnum í Jóh. og þar að auki 82 sinnum í Postulasögunni, skv. Biblíulyklinum 1984.
Já, það fer ekki fram hjá mér, Birgir, að "þetta er ekki bókmenntavefur." – En hvernig fekk ég það út, að þú værir að hæðast að holdsveiki mannsins? Ég tók nú 2. setningu þína sem svo, að þar væri heldur óvirðulega vikið að þessum veikindum hans.
"En var þetta ekki plan guðsins og allt fyrirfram ákveðið? Eiga þessir einstaklingar þá ekki að njóta sérstakrar virðingar fyrir að hafa leitt út planið eins og planað var?" spyr Birgir. Svarið er NEI. Guð sér allt fyrir, þetta ekki síður en annað. Hann sá fyrir illsku mannanna og ofsóknina á hendur Kristi, en það minnkar ekki ábyrgð ofsækjendanna; ákall Krists á krossinum til Föðurins gaf þeim hins vegar færi á því að öðlast fyrirgefingu Guðs (en þá urðu þeir samt að þiggja hana, einhvern tímann áður en þeir geispuðu golunni). – Guð sér líka fyrir, vona ég, afturhvarf þitt, Birgir bróðir, og styrk þú þá bræður þína.
G2 segir hér: "Þeir sem ekki eru blindaðir af ljósinu sjá hins vegar að þetta hnoð Hallgríms er óttalegur leir. Fimmtugasti og fyrsti sálmurinn er reyndar tær snilld. Hitt er rusl." – Þykist nú þessi Guðmundur þessi Guðmundsson (þekktur að stóryrðum í garð kirkju og kristni í Mbl.) geta dæmt dr. Sigurð Nordal, einn okkar alfærasta og víðsýnasta bókmenntamann, gjörkunnugan íslenzkri ritmenningu frá öndverðu, sem "blindaðan" og ergo ekki hæfan (vegna eigin trúarfordóms!) til að leggja mat á ritsnilld Hallgríms Péturssonar? En vilji menn leggja mat á stöðu HP í bókmenntum okkar, skulu þeir bera hann saman við samtíðarmenn hans, eins og Nordal o.fl. gerðu, og þá kemur í ljós, að það er ekki Hallgrímur sem er dönsku- og lágþýzkuskotinn, heldur flest hinna andlegu skáldanna í langtum meira mæli en hann, og óvíða finnst hreinni og tærari íslenzka en á mörgum ljóða hans. Og hananú, vanþekkingarmaður. Mundu það líka, að Nordal var bara rétt svona temmilega kristinn, en hins vegar afar heimspekilega þenkjandi – gæti kannski kennt þér og ykkur ýmislegt.
Þótt þetta sé ekki bókmenntavefur ætla ég að nota þetta tækifæri til að varpa fram einni spurningu: Ef við leggjum boðskapinn aðeins til hliðar, hvað er þá svona frábært við þessa sálma, frá skáldskaparlegu sjónarmiði?
Ég sé ekki að þetta sé neitt stórfenglegur kveðskapur. Ekki er dýrt kveðið og sumar vísurnar eru beinlínis illa ortar, rímið gallað, stuðlar hafðir á áherslulausum smáorðum og nokkrar vísur falla illa í bragliði. Flestar þeirra eru þokkalega ortar, annaðhvort væri nú en snilldina sé ég ekki.
Það er til nóg af vel ortum trúarkvæðum og ég bara skil ekki hversvegna þessum hroða er haldið svona á lofti. Það hlýtur að vera til eitthvað hljómfegurra um blóð og pínu Krists.
Það er til marks um það hve lítið er varið í þennan kveðskap að þrátt fyrir að sálmarnir séu fluttir opinberlega og lesnir í útvarpið á hverju einasta ári, finnst varla það mannsbarn utan lesaranna sjálfra og allra kirkjurækustu gamalmenna, sem kunna svo mikið sem eina vísu úr Passíusálmunum.
Um Dr. Nordal erum við, Jón Valur, sammála að hann var ritfær í betra lagi. Það þarf hins vegar ekki lengi að lesa í fyrstu köflum Áfanga, sem eru útvarpserindi er Nordal kallaði sjálfur predikun, til að sjá trúmanninn. Þú virðist líta á það sem hnjóðsyrði að ég segi hann kristinn, þegar ég var að benda á að innihaldið í passíusálmunum hafi líklega skipt Nordal nokkru. Þetta sýnir vel að þeir sem flíka doktorsgráðum þurfa ekki að vera skynsamir.
Hvað varðar samtímaskáld leirlistamannsins Hallgríms er ekki um auðugan garð að gresja. Helst auðvitað rímnaskáld, en geistlegum yfirvöldum virðist hafa verið illa við slíkan kveðskap. Aðrir ortu "heilagt" eins og prestarnir Snorri Björnsson og Bjarni Gissurarson og gerðu það síst verr heldur en sr. Hallgímur - og hananú, trúarnöttari.
Séra Snorri og sr. Bjarni voru báðir einlæglega trúaðir. Það ert þú sem ert á útskeri vantrúar, Guðm. minn. En það vantar ekki, að þú bætir hér á ofdirsku þína. Skynsemi þín þvílík, að þú fullyrðir nú í raun og veru, að Sigurður Nordal – einn mesti gáfumaður og vitringur landsins – hafi ekki verið skynsamur! ("Þetta [hjá SN] sýnir vel að þeir sem flíka doktorsgráðum þurfa ekki að vera skynsamir," sagðirðu.) Ofsaleg skarpskyggni þetta hjá þér! – Já, áfram, Guðmundur, berðu nú þessa merku uppgötvun þína undir háskólamenn í fræðunum, t.d. Pál Skúlason og bókmenntafræðingana!
Að sjálfsögu lít ég ekki á það "sem hnjóðsyrði" að menn séu kristnir, en Sigurður var það bara í vissum mæli, hygg ég, og alls ekki neinn heittrúarmaður eða í neinni mótsögn við það sem hann taldi skynsamlegt. Þér varð hins vegar ekki annað til í vörninni, þegar þú vildir skýra hrifningu hans af Hallgrími, en að kenna því um, að Sig. sjálfur hafi verið svo kristinn – það eitt gæti skýrt afstöðu hans. Sigurður hafði hins vegar úr hundruðum annarra trúarskálda að velja til að bera lof sitt á, en með sinn bókmenntalega kvarða og hágæðasmekk á skáldskap og íslenzkt mál valdi hann, framar þeim öllum, Hallgrím Pétursson. Þetta þrjózkastu við að skilja, enda lokaður fyrir orðsnilld Hallgríms, heftur af hlutdrægni þinni og fordómum á öllu því sem ber merki kristinnar trúar. Hefur vísast asklok fyrir himin, eins og þeir gömlu kváðu.
Eva, ég gef mér engan tíma til að svara spurningu þinni, hvað sé svona frábært við þessa sálma, frá skáldskaparlegu sjónarmiði, um það geturðu lesið í bókmenntasögunni, t.d. þessari nýlegustu sem kom út frétt fyrir aldamótin í mörgum bindum, sem og í verki Sigurðar Nordal og mörgum öðrum bókum, t.d. Stefáns Einarssonar prófessors, bók Helga Skúla Kjartanssonar um Hallgrím o.m.fl. Sparaðu þér yfirlýsingarnar á meðan, s.s. þetta: "Ég sé ekki að þetta sé neitt stórfenglegur kveðskapur. Ekki er dýrt kveðið og sumar vísurnar eru beinlínis illa ortar, rímið gallað, stuðlar hafðir á áherslulausum smáorðum og nokkrar vísur falla illa í bragliði." – Þú hefur greinilega ekki fengizt við að yrkja dýrt sjálf, að þú skulir segja þetta, og ert trúlega ein þeirra sem kunna ekki að bera rétt fram, þegar kvæðin eru lesin – það eru svo margir sem hafa ekki látið stuðlasetninguna og taktinn kenna sér, hvar áherzlunar eiga að vera, og heyrast þessir hnökrar í máli ýmissa þeirra (jafnvel bókmenntamanns í fyrra) sem lesið hafa Passíusálmana í útvarpið. Framburður var ekki alveg eins á 17. öld og nú, ef þú skyldir ekki vita það.
Svo er fjöldi manns, sem kann heilu vísurnar (og gamla fólkið heilu bálkana) úr þessu meistarverki Hallgríms (t.d. Son Guðs ertu með sanni ..., Vaktu, minn Jesú, vaktu í mér .., lokavers 4, sálms), enda er margt af því, sem hann sagði, orðið nánast að málshætti hjá þjóð okkar, t.d.: Góð meining enga gerir stoð – Hvað höfðingjarnir hafast að, / hinir meina sér leyfist það o.m.fl., fyrir utan hið hátignarfulla Upp, upp mín sál og allt mitt geð ... með sínu framhaldi, o.m.fl.
En viljir þú eða aðrir leggja fordómalausara mat á skáldskapargáfu Hallgríms, ólitað af trúarhöfnunaráráttu ykkar, þá skuluð þið skoða hans veraldlegu ljóð, hann er þar hvers góðs skálds jafnoki, ef ekki ofjarl. Og til að átta ykkur betur á gildi þessa andlega risa í bókmenntum okkar, skuluð þið líta á, hvílíkt umfang menn eins og Snorri Hjartarson, Hannes Pétursson og Kristján Karlsson skipa honum í úrvalssöfnum sínum af íslenzkum ljóðum, þ.e. í verkinu Íslands þúsund ár I–III (Snorri valdi kvæðin frá tímabilinu 1600-1800) og Íslenzku ljóðasafni, fjögurra binda (en 5 bóka) safni í útgáfu Hannesar og Kristjáns; í síðarnefnda verkinu hefur Hallgrímur 59 blaðsíðna kafla (II, 1-59), á meðan snillingurinn mikilvirki sr. Stefán Ólafsson í Vallanesi hefur þar aðeins 16 bls. og frændi hans sr. Bjarni Gissurarson, það ljúflingsskáld í Þingmúla, 29 bls., en Eggert Ólafsson 10 bls., séra Jón á Bægisá 14 bls., sjálfur Bjarni Thorarensen 29 bls., Sveinbjörn Egilsson 11 síður, meistarinn Bólu-Hjálmar 18 síður og enginn annar en höfuðskáld okkar, Jónas Hallgrímsson, er þar með einar 38 síður, 21 færri en Hallgrímur. – En teljir þú þig, Eva, hafa betri bókmenntasmekk en Snorri Hjartarson, Hannes eða Kristján, þá skýrir það nú ýmislegt í þínum undarlega málflutningi. Þrátt fyrir aldurinn (38 ár skv. nafnlausu bloggsíðunni þinni) áttu þá ýmislegt ólært enn, Eva mín.
Gastu ekki bara sagt: "Mér finnst þetta flottur skáldskapur hjá honum og ég veit um marga, bæði látna og lifandi, sem eru sammála mér."
Úff.
Ræðum núna innihaldið, please.
Nei, Jogus, málstaður minn – og þjóðarinnar allrar – er betri en svo.
Þ.e.a.s. betri en svo, að svarað verði á svona einfeldningslegan hátt eins og þú lagðir til, Jogus. En um innihaldið vísa ég ykkur á Hallgrím sjálfan – getið t.d. byrjað á veraldlega skáldskapnum hans, en síðan fikrað ykkur áfram með árunum, í takt við minnkandi fordóma ykkar gegn kristinni trú.
Fordóma? Hann var góður þessi. Ég hef frá barnsaldri reynt að lifa mínu lífi í sátt við sjálfan mig og aðra án þess að ævagamlar kenningar um yfirnáttúrulegar verur kæmu þar nærri. Þar á ég við kristni, ef það er ekki alveg ljóst, sem af einhverjum ástæðum er "þjóðtrú" á Íslandi. Jón Valur, hefurðu einhverja hugmynd um hversu miklum fordómum þarf að mæta ef maður fer ekki í felur með það að maður hafi alls engan áhuga á að láta trúarbrögð vera hluta af lífi sínu? "Hvað er eiginlega með þig, trúirðu ekki á Guð?" var einna vinsælast en hefur nú að mestu leyti vikið fyrir "Eru þetta ekki bara stælar í þér" og "Það trúa allir á eitthvað". Ef ég hefði ekki sest niður og hugsað minn gang hefði ég fermst eins og flestir hinir, en ákvað að láta frekar sannfæringuna ráða þó að það kostaði mig drýgsta hlutann af tilvonandi fermingargjöfum. Ég þekki ekkert annað en að lifa í þjóðfélagi þar sem kristni er þjóðtrú, og ef mér fyndist kenningar um Guð og Jesú trúanlegar myndi ég einfaldlega trúa þeim, hvort sem mér fyndist þær geðfelldar eða ekki. Hefur þú, Jón Valur, búið í þjóðfélagi þar sem trúleysi er yfirlýst afstaða þjóðarinnar og trúleysisathafnir og -yfirlýsingar eru órjúfanlegur hluti af setningu þings og viðtekin venja við athafnir sem marka helstu tímamót á mannsævinni, svo sem nafngiftir, giftingar og kveðjustundir? Var deild í HÍ tileinkuð trúleysi þegar þú varst að læra þar? Ég held þú ættir að nema aðeins staðar og íhuga það að kannski hafi efahyggjumenn eitthvað til síns máls, nema þú teljir að það muni hafa neikvæð áhrif á samband þitt við Guð og sálarheill.
Með kveðju og von um svör, Magnús
P.S. Ég biðst afsökunar á þeim roluhætti að skrifa ekki fullt nafn, en fordómar gagnvart trúleysi hafa gert mig feiminn við slíkt. Þú fyrirgefur mér það vonandi.
P.P.S. Þú kannski pælir í því í leiðinni hversu mörg stríð hafa verið háð síðustu tvö þúsund árin í nafni veraldlegs húmanisma.
Það er nú frekar dapurlegt þegar menn geta ekki fært betri rök fyrir máli sínu en að vísa í dóm einhvers herra alviturs. Þessi röksemdafærsla Jóns Vals er reyndar alveg í takt við það sem tíðkast hjá heitttrúuðum, ef það stendur í Bókinni, þá hlýtur það að vera satt.
Því fer fjarri að það sé mín trúarafstaða sem ræður þegar ég legg mat á kveðskap. Reyndar hef ég sjálf ort kvæði sem sumir hafa litið á sem trúarlegan kveðskap og taka mörgum erindum Passíusálmanna langt fram, bæði að efnisinnihaldi og hljómfegurð. Hinsvegar tel ég engum vafa undirorðið að það er trúarleg afstaða sem ræður því að menn eins og Sigurður Nordal hafa borðið lof á þá vondu sálma sem kenndir eru við píslargöngu Krists. Hallgrímur á margt ágætra kvæða. Í Passíusálmunum bregður einnig fyrir ágætum kveðskap, t.d. er 11. sálmurinn prýðilega ortur en það breytir ekki því að margt í Passíusálmunum er beinlínis vondur kveðskapur. Sem dæmi má nefna þessar vísur:
--
Sál mín, skoðum þá sætu fórn,
sem hefur oss við guð, drottin vorn,
fordæmda aftur forlíkað.
Fögnuður er að hugsa um það.
Að liðinni máltíð lofsönginn
las sínum föður Jesús minn.
Síðasta kvöldið seint það var.
Blygðaðist brátt við það
brjóst fullt af trega,
gekk út úr greindum stað
og grét beisklega.
--
Hátt galar haninn hér
í hvers manns geði,
drýgðar þá syndir sér,
sem Pétur skeði.
Eins líkaminn og sálin sé
sannauðmjúklegt í bæninne.
Álítur drottinn innra hitt;
ei að síður skal holdið þitt
fyrir guð með blygðun ganga fram.
Gjörði svo forðum Abraham
Hér og víðar er hrynjandi gölluð og það hefur ekkert með kunnáttu í framburði að gera. Einnig eru hér dæmi um gallað rím og þarf ekki bragsnilling til að sjá það. Ég leyfi mér að fullyrða að ef ég hefði ort þetta, fengist ekki nokkur maður til að hrósa mér. Hallgrímur fær kredit fyrir að vera Hallgrímur og mér finnst löngu tímabært að menn viðurkenni að kveðskapur hans sé ekki hafinn yfir gagnrýni fremur en önnur skáldverk. Bókmenntaverk eiga að dæmast af eigin gæðum en ekki af öðrum verkum höfundar eða skoðunum hans
Nei, Eva, í engu af þessum dæmum er hrynjandin gölluð, en það hefur vissulega mikið með vankunnáttu þína í framburði að gera, að þú nærð henni ekki í þessum uppgefnu tilvikum. Það er Hallgrímur sem er bragsnillingurinn – hans var að yrkja, en okkar að skilja. Og ekki skilurðu mikið enn. Tek þig í læri út af þessu seinna í kvöld, eftir að hafa sinnt öðru verki hér, en svo sannarlega brást þér þarna bogalistin. "Einnig eru hér dæmi um gallað rím," segirðu, en það stenzt ekki heldur. Þú berð ekki alla hluti fram eins og 17. aldar menn. Og það var enginn hortittur þá að nota orðin forlíkun, forlíka – hvert mannsbarn af fermingaraldri skildi það þá, og það var ekkert ankannalegra eða minni íslenzka þá heldur en orð eins og forsóma, bíll eða pólitík nú. – Ég fullyrði aftur: Þarna er hvergi neinn hnökri á réttum takti þessara versa, og ég kann alveg að yrkja, Eva mín. En það, sem einna helzt getur slegið menn sem hortittur þarna, er línan "sem Pétur skeði." En þegar ort var (og það er okkar að setja okkur inn í það), skildu þetta allir eins og það var meint: "sem henti (eða vildi til fyrir) Pétur." Og áherzlan er á 'sem', ekki á Pétur, það nafn er einungis tvö síðustu atkvæðin í þríliðnum "sem Pétur". Áherzlan virðist kannski ekki fögur, en það er einmitt þanki í þessu 'sem' = hvað einmitt henti nú hann Pétur. Þetta er ekki fegursti staðurinn í ljóðum Hallgríms, enda var það ekki tilgangur þinn að leita hann uppi. En þér skjátlast um það að hann hafi brotið nokkrar skáldskaparreglur í þessum dæmum þínum. –Svo á ég hérna betri þanka handa þér, sem ég sló inn í dag, meðan ég beið eftir að Vantrúarnetið næði sér af flenzunni.
Það er við hæfi að vekja hér athygli á góðri grein í Blaðinu í dag, s. 32. Þar er rætt við Margréti Eggertsdóttur, doktor í skáldskap Hallgríms Péturssonar, en hún les Passíusálmana í Ríkisútvarpinu þetta árið. Í viðtalinu segir m.a.:
Einstaka sinnum heyrir maður sagt að hluti Passíusálmanna sé leirburður. Er einhver innistaða fyrir þeirri fullyrðingu?
“Nei, fjarri því. Hallgrímur Pétursson var bragsnillingur, hafði mjög gott vald á formi og byggingu eins og bæði sést af Passíusálmunum og öðrum kveðskap hans. Hann beitir líka ýmsum klassískum stílbrögðum, en á svo snjallan hátt að lesandinn tekur varla eftir því. Á yfirborðinu virðast sálmarnir einfaldir, en þeir eru settir saman af mikilli list. Í hverjum sálmi er að minnsta kosti eitt gullkorn – og oft fleiri! Ég hef verið að velta því fyrir mér hvað það er sem gerir þá að klassískum skáldskap sem á alltaf erindi við fólk. ....”
Lesið greinina alla, þið takið vonandi bókmenntafræðing trúanlegri en mig, kristinn manninn og ómarktækan þess vegna, eða hvað? – En eru þeir, sem aldrei hefur heyrzt ein einasta fleyg staka frá, dómbærari á skáldskapargildi Hallgríms en Sigurður Nordal, sem kunni bæði að yrkja sjálfur og meta flestum fremur kvæðaperlur fyrri alda?
Þessi bókmenntaumræða um ljóðlist fyrri alda er afar áhugaverð, en því miður ekki það sem greinin hér að ofan er um. Spurning um að stofna þráð á spjallinu um ljóðagerð Hallgríms? Hvað segiði Eva og Jón Valur?
Tökum aftur til við meint gyðinahatrið.
Leyfðu mér bara að klára, Birgir, lítið eftir, svo er ég hættur.
“Sál mín, skoðum þá sætu fórn, / sem hefur oss við guð, drottin vorn ...” Hér telur Eva þetta trúlega klúður og jafnvel vanstuðlun í seinni línunni. Svo er ekki. Ég merki hér kveðurnar hverja fyrir sig í svigagrein, en áherzluatkvæði með merkinu “–”, áherzlulítið með “o” (réttur þríliður er þá: –oo): Svona ber að lesa þetta: sem hefur (–oo) oss við guð (–oo), drottin (–o) vorn (–) ..., þ.e.a.s. áherzlan byrjar á ‘sem’, það er ekki forliður, heldur upphaf þríliðar. Þetta átti stuðlasetningin auðvitað að kenna lesandanum, því að Hallgrímur vanstuðlar ekki né rangstuðlar (ofstuðlan er til hjá honum eins og velflestum öðrum skáldum og gerir lítt til).
“Sungu með hans lærisveinar” telurðu, Eva, trúlega rangort, en lestu þetta svona: Sungu með (–oo) hans lær(–o)isvein (–o)ar (–). Þetta er altítt í skáldskap fyrri alda, og óvanalegar áherzlur heyrast oft í sálmasöng sem og í dægurlögum 20. og 21. aldar (“og hreint ágæt, tra-rall-all-a!”); allir með fullu viti ná því.
“... sannauðmjúk(–oo)legt í (–o) bænin(–o)ne (–)” gengur upp, fremur en: sannauð(–o)mjúklegt í (–oo) ..., og e-framburðurinn í slíkum fallbeygingum tíðkaðist þá, var ekki gegn framburðarreglum, sem sannast af ótal handritum á óbundnu máli.
“Álítur drottinn innra hitt”: Þetta þýðir ekki “álítur” í nútímamerkingu (hefur það álit á málum), heldur: Horfir á, lítur á (Drottinn lítur á hið innra, hjartað, hug manns og vilja, ekki bara hið ytra, verkið, því að hið ytra svíkur oft, getur verið unnið af einni saman hræsni eða fremur til að þókknast mönnum eða fá rós í hnappagatið frá þeim heldur en að gera vilja Guðs).
“... fyrir (oo) Guð með (–o) blygðun (–o) ganga (–o) fram (–)”: Hér er ‘fyrir’ svo áherzlulítið orð, að það fer allt í tvöfaldan forlið eða jafnvel einfaldan, eins og oft er lesið í skáldskap (fyr). Stuðlasetningarreglan átti að sjálfsögðu að kenna þér, Eva, að G í Guð stuðlar við g í ‘ganga’ og ‘gjörði’.
Þá hef ég klárað mig af, og takk fyrir gestrisnina, Birgir – ég sleppi frekari umræðu, en óska öllum góðs ljóðalestrar í skáldskap fyrri alda.
Ég er ekkert hrifin af því sjálf þegar fólk birtir heilu ritgerðirnar á bloggsíðunni minni um annað efni en þar er til umræðu. Ég ætla því ekki að ræða þetta meira á þessum vettvangi enda var ekki ætlun mín að fara að þræta um skáldskap, aðeins að benda á að Passíusálmarnir sem skáldskapur eru ofmetnir.
Við Jón Valur höfum greinilega ólíkan smekk og ég legg til að listgildi sálmana dæmi hver fyrir sig.
Jón Valur, fáum við ekki viðbrögð þín við innslaginu mínu um fordóma frá því í gær?
Á sama tíma og Jón Valur hefur ekki tíma til að svara innihaldi greinarinnar hefur hann eytt ríflega ellefu þúsund stöfum í að ræða það hvort Halli hafi verið góður rithöfundur eður ei. Það eru rúmlega tvöþúsund og tvöhundruð orð, sem komast ekki fyrir, með einföldu línubili, inni á fjórum A4 blaðsíðum í Word.
Ekki tíma my ass :)
Jogus, stundum hefur maður tima, stundum ekki lengur.
Í grein Birgis hér ofar er sérstaklega ráðizt á tvennt: orðstír Hallgríms sem skálds og meint Gyðingahatur hans. Fyrrnefndu ásökuninni, sem Guðm.Guðm. og Eva voru nógu fljótfær til að taka undir, hef ég svarað nógsamlega; hinni, um Gyðingana, hef ég einnig svarað (hér ofar, 15/2 kl. 16:41), sbr. líka það sem ég segi hér á eftir. – Jogusi mislíkar eflaust, að fárálegar aurslettur á Hallgrím, sem Guðm. kallaði "leirlistamann" (sic!), hafi verið sendar til baka með orðum mínum og Margrétar bókmenntafræðings hér ofar; en þá reynir hann að vega í annan knérunn, heldur því fram að ég hafi ekki svarað innihaldi greinarinnar! Ég skal benda honum og öðrum á þungvægt atriði, sem Birgir hafði ekki sýnt neinn skilning á með þeirri ómarkhittnu ásökun sinni á Passíusálmana, að þar sé um Gyðingahatur að ræða.
Er það ekki undarlegt, að Vantrúarmenn eru komnir í þá stöðu að verja trúarskoðanir þeirra Gyðinga, þ.e. skriftlærðra og Farísea, sem á dögum Krists bundu mönnum "byrðar þungar og örðugar að bera og [lögðu] þeim þær á herðar, en sjálfir [vildu] þeir ekki hræra við þeim fingri sínum"? Þetta voru þeir menn sem gjörðu sín verk til að sýnast fyrir mönnum, en leituðu eftir heiðri og virðingu samfélagsins, menn sem Kristur sjálfur sagði við: "Vei yður skriftlærðum og Faríseum! Þér hræsnarar, sem etið upp hús ekknanna og eruð lengi á bænum fyrir siða sakir: þar fyrir munuð þér og sæta þyngri refsingu [...] Þér hræsnarar, sem farið um lönd öll og höf til þess að gjöra einn að Gyðingi, og að því búnu gjörið þér hann að barni helvítis, hálfu verri en þér sjálfir eruð [...] þér hræsnarar, sem gjaldið tíund af myntu, anis og kúmeni, en hirðið ekki um það í lögmálinu, sem mest á ríður, sem er réttvísi, miskunnsemi og trú; [...] þér hræsnarar, sem fægið utan bikara yðar og borðdiska, en að innan eru þeir fullir ráns og ofneyzlu. [...] Þannig sýnist þér góðir hið ytra fyrir manna sjónum, en innan eruð þér fullir hræsni og óréttinda [...] Þér höggormar, þér nöðrukyn, hvernig getið þér umflúið helvítis dóm? Því sjá, eg mun senda [takið líka eftir þessu: Kristur mun senda ...] til yðar spámenn, spekinga og skriftlærða, suma munuð þér lífláta og á kross festa, suma munuð þér húsðstrýkja í samkunduhúsum yðar og hrekja úr einni borg í aðra ..." (Mt.23.4–34). – Þarna sjáið þið bakgrunn ræðu Hallgríms um Gyðingana. Hún beinist aðeins að þeim, sem unnu gegn réttlæti og kærleika, þeim sem svo að endingu réðust á þann hugrakka boðbera réttlætis, sannleika og miskunnsemi, sem Jesús Kristur var, og léu hengja hann upp á krossi. Eru þetta samherjar ykkar, Birgir? Eruð þið í alvöru að berjast fyrir "skoðanafrelsi" þessara fölsku Farísea og fræðimanna eða hafna því, að gagnrýna megi þá, og er það ekki nokkuð seint í rassinn gripið? En að Hallgrími hafi verið annt um að stuðla að hatri á lifandi Gyðingum um hans daga, þegar enginn var hér á landinu, það er fáheyrð fluga úr ykkar eigin höfði. Og frásögn hans er alls ekkert ein um það í heimi bókmenntanna, að skáldverk lýsi illmennum og hræsnurum í þeim sterku litum sem þeir vissulega verðskulda.
PS. Heitir Jogus ekkert annað en þetta? Eða er hann að fela sig bak við tilbúið nafn? Hvar er hugrekkið – að standa með sínum eigin orðum?
Er það ekki undarlegt, að Vantrúarmenn eru komnir í þá stöðu að verja trúarskoðanir þeirra Gyðinga, þ.e. skriftlærðra og Farísea...
Verja trúarskoðanir? Hvar erum við að því? Hvernig færðu það út? Hér er verið að gagnrýna það þegar alið er á hatri í garð flokks manna af tilteknum trúarbrögðum/kynflokki. Ekkert annað.
Ég hef ástæður fyrir nafnleysinu, og þér koma þær ekkert við, Jón Valur. Vantrúarmenn vita hver ég er og hverjar mínar ástæður eru.
"Svörin hef ég, en ekki tímann."
Það er í fínu lagi, mér bráðliggur ekkert á. En ég held nú samt áfram að skyggnast um eftir þeim.
Birgir minn, það er algjörlega tilhæfulaust hjá þér að Hallgrímur heitinn hafi "alið [...] á hatri í garð flokks manna af tilteknum trúarbrögðum/kynflokki." Lestu svör mín aftur. En með því að hamra á svona tilhæfuleysu tekst ykkur kannski að kynda undir óvild í garð Hallgríms og lútherskrar kristni. Er það kannski tilgangurinn?
Magnús, gleymdu þessu, ég svara ekki spurningum þínum, hef miklu meira aðkallandi verkum að sinna, og þessir sálmar, sem þú vilt fara þarna út í, koma þessari vefsíðu ekkert við. Læt ég þig sjálfan um að finna út þína lífsfílósófíu og vona þú sért sáttur við það.
Já en Jón Valur, svör þín eru ekki svör við þessari ásökun, heldur einhverju allt öðru, nebblega trúarskoðanir farísea. Hallgrímur er ekkert að gagnrýna þær, heldur kallar gyðinga öllum illum nöfnum. Þetta eru tómar ad hominem-árásir hjá honum.
Hafa vantrúarmenn ekki gert slíkt hið sama gagnvart kristnum?
Eflaust. En þeir leggja þó í vana sinn að rökstyðja mál sitt. Hallgrímur rökstyður ekki á nokkurn hátt að gyðingar séu þessi óbermi sem hann segir þá vera.
Ég veit ekki til þess að við höfum sagt kristið fólk vera illa innrætt og ekki veit ég til þess að við höfum alið hatur í garð kristinna.
Já, fyrir nú utan það. En ad hominem okkar hefur aðallega falist í því að kalla ákveðinn mann fífl.
Þannig að ef Hallgrímur hefði rökstutt það að gyðingar væru óbermi þá hefur hann rétt á að skrifa svona?
Ég skil ekki hvað spurningar um hvaða rétt hann hafði koma málinu við.
Og ef nasistinn getur rökstutt fordóma sína þá eru þeir réttir?
Ég veit það ekki. Hvort skoðanir eru réttar eða ekki fer líklega eftir rannsóknum.
...og ef hann getur rökstutt þá, er þá ekki hæpið að kalla þá fordóma, eða hvað?
Annars finnst mér meiriháttar hvað þú, Jón Valur Jensson, virðist telja þig þurfa að taka upp hanzkann fyrir hvaða kristilega kjánaskap sem er. Látum það liggja milli hluta þótt þú aðhyllist kristna trú. Hvers vegna geturðu þá ekki viðurkennt það sem blasir við, að Passíusálmarnir eru, bragfræðilega séð, alvarlega gölluð smíð? Afsakið, ég skal færa þetta inn á spjallið.
Mér finnast reyndar bragfræðiskýringar Jóns Vals bráðskemmtilegar og vel getur verið að hann hafi eitthvað til síns máls í þeim efnum.
"Magnús, gleymdu þessu, ég svara ekki spurningum þínum, hef miklu meira aðkallandi verkum að sinna, og þessir sálmar, sem þú vilt fara þarna út í, koma þessari vefsíðu ekkert við. Læt ég þig sjálfan um að finna út þína lífsfílósófíu og vona þú sért sáttur við það."
Ég held ég hafi bara aldrei séð jafn lúpulega undankomu frá nokkurri umræðu, hvort sem það er hér á vefnum eða annars staðar. Fyrst kemur Jón Valur með dylgjur um fordóma gagnvart kristinni trú. Þegar ég bið hann um að setja sig í mín spor (sem ég ímynda mér að séu dæmigerð fyrir íslenskan trúleysingja á fertugsaldri) til að skilja að viðhorf til kristni eru einmitt áunnin en ekki fordómar segist hann fyrst hafa svörin en ekki tímann og ekki geta svarað í bili. Svo kemur þessi fáránlega uppgjöf. Hins vegar eru spurningarnar einfaldar og hefði verið auðvelt að svara þeim ef kjarkurinn hefði verið til staðar.
Þetta heitir nú að mana mann og ögra, en ég læt það sem vind um eyru þjóta. "Lúpuleg undankoma .... fáránleg uppgjöf ... kjark[leysi]" – þessi orð eru ekki þyngar sinnar virði á þessum rafmiðli; Vantrúarmenn vita vel, að mig hefur ekki brostið kjark til að andmæla þeim, en það á hins vegar við um marga aðra. – Þetta var engin uppgjöf af minn hálfu, karl minn, heldur einfaldlega það að mig skortir tímann vegna meira áríðandi hluta – á t.d. eftir að svara fáeinum atriðum hér ofar sem snerta umræðuna beint, fyrir utan öll önnur verkefni á öðrum sviðum. – Svo vil ég sérstaklega taka það fram, að mér finnst þú, Magnús, þá fyrst verða í alvöru svaraverður, þegar þú hættir að skrifa eins og bara einn af kannski 1000 Magnúsum á landinu og ferð að kannast við þitt fulla nafn eða vísar okkur á heimasíðu þína. Ég nenni helzt ekki að ræða við nafnleysingja, og þú ert nú ekki einn af þeim eða hvað?
En af því að Hallgrímur er nú einu sinni miðdepill athyglinnar á þessari vefsíðu, þá er ekki hægt að ganga fram hjá viðtalinu við Megas í miðopnu Moggans núna á miðvikudaginn 22. febr.: ‘Vetrarhátíð: – Megas syngur eigin Passíusálmalög og fleiri kvæði í Hallgrímskirkju – “Það gengur allt oní Drottin allsherjar.”’ – Þið fylgizt greinilega ekki með, Vantrúarmenn, að telja Hallgrím úreltan, stirðan eða rangstuðlaðan ellegar leiðinlegan og íhaldssaman. Ég vísa á viðtalið, en hér eru fáeinar tilvitnanir: Fyrst almennt: Megas kvað Passíusálmana hafa dunið á sér einu sinni á ári, og eitthvað hafi “sennilega síazt inn í mann þegar maður var krakki. Ég hef líka alltaf gaman af eldri skáldskap, finnst hann skondinn og hugsanir sniðuglega orðaðar.” Þá kemur fram, að Megas samdi að endingu lög við alla 50 sálmana (auk þess 51. eftir Stein og þess 52. eftir Karl Ísfeld), m.a.s. nokkur lög við suma þeirra og prófaði m.a. að hafa þau í miklu hraðari takti en tíðkazt hafði í hefðbundnu lögunum, og þá hafi komið í ljós, að Passíusálmarnir reyndust alveg hæfir í það. – Síðar kemur þetta innskot Bergþóru Jónsd. blaðamanns:
Það hafa margir sagt að sálmar Hallgríms séu óttalegt hnoð: illa rímaðir, að ekki sé talað um flámælið. – En Megas svarar: “Það kann að virðast að erfitt sé að finna hvar hann hugsaði sér stuðlana, en það hverfur þegar menn lesa sálmana betur. Ef það var eitthvað svoleiðis sem ég hnaut um fyrst, þá gekk það alveg fyllilega upp þegar á leið. Hugsunin er það mögnuð í þessu, að ef eitthvað er að bragfræðinni, þá gleymist það alveg. Hitt get ég sagt þér: Ég píndi mig til að lesa Don Juan eftir Byron. Það var sko hnoð. Rímið var svo pínt – það var algjör embarrassment fyrir svona fínt skáld. Svo er þetta fallega flámæli hans Hallgríms, og dönskusletturnar sem eru svo fínar. Þegar allt er vaðandi í amerískum slettum, þá er svo yndislegt að taka sér í munn góðar og gegnar dönskuslettur. Fákænir klerkar sem hafa verið látnir lesa sálmana í útvarpið á föstunni hafa margir hverjir breytt þessu og leiðrétt skáldið. En maður ætti aldrei að styggja skáld. Það gæti haft í för með sér vonda hluti.” Já, Megas er skemmtilegur og glöggur.
... eins og líka þetta ber með sér, þar sem hann ræðir boðaða tónleika sína á laugardaginn kemur í Hallgrímskirkju og skýrir betur hvaða veraldleg kvæði Hallgríms hann flytji þar líka: "Ég verð með eina tóbaksauglýsingu, og hún verður sungin alla vega tvisvar sinnum. Það er fallegt að sjá svona heilög börn syngja tóbaksauglýsingu" [sem er náttúrlega eftir Hallgrím].
Má ég svo kóróna þetta Megasarinnlegg með annarri glöggri sýn hans á hlutina – sem andstæð er allri höfðingjafordild og skeikjuhætti: “Mér leiddist allt átoriítet voðalega mikið þegar ég var krakki.Maður finnur það vel hjá Hallgrími í Passíusálmunum, átoriítets-andstyggðina. Hann skýtur á það hvenær sem hann getur, og það er sérstaklega gaman því hann stóð nú í skjóli eins: – allra helzta átoriítetsins. Það voru ekki allir ánægðir með það sem hann var að hnoða saman.”
Og hér sést þetta mjög áþreifanlega, eins og Megas lýsir því: “Þriðja kvæðið er vægt keis af heimsósómakvæði. Menn hegðuðu sér ekkert betur þá en nú. Þetta er prótestsöngur. Hallgrímur samdi marga heimsósóma, en þessi er nokkuð léttur. Hann beinir spjótunum að ríkisbubbunum og hefur svo kórusinn: “Hold er mold, hverju sem það klæðist.” Hann er svolítið grófur hann Hallgrímur: “Þó á þig skíni útlenzk dragtin, / yfirlætis vizkupragtin, / trúðu mér, að minnkar magtin, / af möðkunum þá snæðist.” [Innskot JVJ: 4. lína merkir náttúrlega: þegar þú verður snæddur af möðkunum.]
Hann er skemmtilegt! Þetta passar enn í dag,” kykkir Megas út og bætir raunar fleira góðu við um það, hve samdauna við erum öll í spillingunni. – Kræsilegt að komast í svona viðtöl, en eitt er algjörlega fjarri huga Megasar: að velta sér upp úr því, að HP hafi verið einhver Gyðingahatari. Á það minnist hann ekki, enda var ekki minnsta ástæða til. En ranglætishatari var hann.
Þarna átti að standa: Hann er skemmtilegur! Þetta passar enn í dag,” klykkir Megas út ...
Megas Megas? Er þetta ekki bara vísun í yfirvald? Siðan hvenær varð Megas eitthvert alvoldugt úrskurðarátorítet?
Ef Megas kemur ekki auga á gyðingahatur Hallgríms er það einfaldlega vegna þess að hann er jafn samdauna þessum kveðskap og þið hin sem ekki sjáið þetta.
Trúmenn eru snillingar í að sjá ekki það ljóta í textum sem trú þeirra heldur á lofti. Ágætt heiti yfir þessa meinsemd væri kannski trúmannablinda.
Góðan daginn, Birgir. Ætlar þú nú líka að halda því fram, að dr. Sigurður Nordal, prófessor Stefán Einarsson, Helgi Skúli Kjartansson, Megas og Margrét Eggertsdóttir séu öll haldin "trúmannablindu", svo að þau "sjá[i] ekki það ljóta í textum sem trú þeirra heldur á lofti"? Heldurðu í alvöru, að eitthvert heiftarlegt trúarkast hafi fengið Stefán Einarsson til að segja í sinni Íslensku bókmenntasögu 874–1960 (Rv. 1961, s. 247): "Nú er komið að mesta skáldi aldarinnar, Hallgrími Péturssyni, og einu af bestu andlegum skáldum, sem Ísland eða jafnvel Norðurlönd hafa átt"? Þar nefnir hann líka (þrátt fyrir allt) að Halldór Laxness hafði dálæti á skáldskap Hallgríms.
Ég ætlast ekki til þess, Birgir minn, að þú getir látið þér líka við Passíusálmana í bráð, hvað sem allir bókmenntamenn segja. En lestu Króka-Refs-rímur, það kann að lækna þig af fordómunum gegn formsnilld Hallgríms (St.Ein. notar einmitt þetta orð, s. 248, þegar hann segir, að í rímum Hallgríms þremur hafi hann sýnt "að hann stóð hvaða rímnaskáldi sem var á sporði um formsnilld"). Ég las Króka-Refs-rímur á næturvöktum í eina tíð með þeim árangri, að músíkin í verkinu var farin að knýja mig til búa til mínar eigin stemmur (þ.e. lög) til að kveða þær fram. Var ég þó hundheiðinn þá (um eða fyrir tvítugt) og læknaðist ekki af því við lesturinn. Ert þú ekki tónlistarmaður? Gætirðu ekki farið sömu leið og hann Megas og komið sjálfum þér á óvart – orðið nýr Steindór Andersen með sérstakri Hallgrímsáherzlu?
Einhver hér taldi 51. Passíusálminn hans Steins betri en alla hina. En man ég ekki rétt, að á góðu fylliríi einhvers staðar í Evrópu hafi Steinn haft það helzt sér til hugarhægðar að kveða utanbókar upp úr Króka-Refs-rímum? Hvað sýnir það nú?
Ég held að það sé engin spurning að Megas er orðinn alvoldugt úrskurðarátorítet í ljóðalist.
Það að Megas og biskup Íslands séu sammála um snilld passíusálmana ætti nú að vekja athygli flestra. Ég hef aldrei haft þolinmæði til þess að hlusta á passísálmana, en ég hef mikinn áhuga á að heyra þá í flutningi Megasar. Og eins og Megasi er einum lagið þá sér hann hið kómíska í þessum sálmum.
Hvernig er það Birgir, sérð þú ekkert annað en gyðingahatur? Það vaknar nú spurningin hver sé haldinn trúmannablindu hérna.
Hvernig er það Birgir, sérð þú ekkert annað en gyðingahatur?
Hver hefur sagt að þarna sé ekkert annað en gyðingahatur? Er ekki nóg að þarna er meðal annars gyðingahatur?
Er gyðingahatur í lagi svo lengi sem það er innan um eitthvað annað?
Auðvitað er gyðingahatur aldrei í lagi Matti, en það að vantrú skuli taka meint gyðingahatur í passísálmunum uppá sína arma er óneitanlega skondið.
Ef þið hafið rétt fyrir ykkur, og ykkur er svona annt um málstað gyðinga, þá er náttúrlega rétta leiðin að bera þetta fyrir dómstóla. Einfaldlega kæra flutning passísálmanna á þeirri forsendu að þetta séu brot á mannréttinum. Ekki satt?
Mér finnst við hæfi að benda á þetta, skrifa greinar og vekja athygli á málinu.
Þannig að þið hafið tekið þetta upp að eigin frumkvæði? Þið standið ekki í þessu fyrir hönd einstaklinga eða samtaka gyðinga sem hafa móðgast?
Ertu að reyna að koma einhverju sérstöku á framfæri? Villtu ekki bara stofna þráð um það á spjallinu ef það er merkilegt?
Ekki annað en forvitni yfir hvað liggur að baki þessari umhyggju vantrúar fyrir gyðingum.
Vitið þið til þess að gyðingar hafi móðgast yfir passísálmunum?
Jón Valur:
Eins og nærri má geta heiti ég í alvörunni Magnús, er ekki með neina heimasíðu þar sem frekari upplýsingar eða hagtölur koma fram en svara þér persónulega með mikilli gleði í tölvupóstinum magnuxt@gmail.com ef þú hefur áhyggjur af því að ég sigli undir fölsku flaggi. Ég bið þig afsökunar á ummælum mínum en ítreka vonir mínar um að þú bregðist við einlægum pælingum mínum um hvort það séu í raun fordómar sem valdi neikvæðu viðhorfi íslenskra trúleysingja til kristinnar trúar.
Bestu kveðjur, Magnús
Allt í lagi, Magnús, ég tek þetta ekkert nærri mér, þarft ekkert að biðjast fyrirgefningar, og nú ertu vonandi búinn að fá bréf frá mér. Með góðum óskum.
Vitið þið til þess að gyðingar hafi móðgast yfir passísálmunum?
Þetta er reyndar góður punktur, nei, ég veit ekki til þess. En það mynd eflaust breytast ef Simon Wiesentahl-stofnuninni yrði bent á hvað er verið að lesa upp á hverju ári í Ríkisútvarpinu.
Nú standið þið með Jótlandspóstinum, þar sem þið vitið að hann hafi birt skopmyndir sem móðguðu múhameðstrúarmenn, en í þessu máli standið þið með gyðingum þó að þið vitið ekki til þess að passíusálmarnir hafi móðgað þá.
Er ekki dálítið ósamrými í þessu? Hvernig dæmið þið réttláta móðgun?
Umræðan snýst um að í Passíusálmunum komi fram afar fjandsamleg viðhorf gagnvart gyðingum sjálfum, að þeir séu hið versta fólk. Teikningar af spámanni þurfa ekki að fela í sér neitt gildismat gagnvart fólki sem fylgir honum og munurinn ætti því að vera augljós. Að einhverju leyti svipað því að segja annars vegar að kenningar Krists séu fánýtar en hins vegar að allir sem aðhyllist þær séu illmenni. Hitt er annað mál að sumar af Múhameðsteikningunum voru í raun mjög fjandsamlegar gagnvart múslimum og aröbum (sprengjutúrbanar o.s.frv.). Það finnst mér allt annar handleggur en að teikna myndir af spámönnum, enda hræðilega forneskjulegt viðhorf að finnast hið síðarnefnda eitthvað til að verða brjálaður út af, hvað þá fordæma heilu þjóðirnar og standa fyrir ofbeldisverkum. Ekki ætla ég að láta það pirra mig þó að einhver úti í heimi geri lítið úr George Orwell, John Lennon eða einhverjum öðrum sem ég hef í hávegum.
Við erum ekkert að fylkja okkur í lið með einum eða neinum, en gagnrýnum að sjáfsögðu hatursáróður gegn flokki manna. Jótlandspósturinn gerði grín að trúarbrögðum en Hallgrímur úthrópar menn.
Menn tóku birtingu Jótlandspóstsins sem persónulega árás og sem hatursáróður gegn flokki manna. En má skilja þetta þannig að af því að vantrú sér þetta ekki sem hatursáróður þá fóru þessir vesalings menn villur vegar?
Enginn gyðingur hefur tekið lestur passíusálmanna nærri sér. Og er það þá líka vegna þess að gyðingar bara hreinlega átta sig ekki á því hversu illa er að þeim vegið?
Það er nú oft á tíðum þannig að hatursáróðurinn verður til í huga lesandans, og í verstu tilfellum þá nær hann að breiða sér út, eins og dæmið um Jótlandspóstinn sýndi. En hver á sökina? Sá sem teiknaði myndirnar eða sá sem breiddi út meintan hatursáróður?
Megin atriðið er að fá íslendinga til að viðurkenna óhróður Sr. Hallgrím gegn Gyðingum. Það hefur engið haldið því fram hér að banna eigi passíusálmana eða að skopmyndirnar séu ekki áróður gegn trú. Alveg eins og með skopmyndirnar eiga þær ekki heima í barnaskólum eða sem helsta flaggskip RÚV. Ég væri ekki sáttur við það að þessar skopmyndir fengu sérstaka umfjöllun grunnskólum sem það besta sem Danir hafa teiknað. Sama með sálmanna.
Markmið ykkar er semsagt að standa vörð um siðferði íslendinga. Sjá til þess að ekkert ósmekklegt sé borið í fjöldann. Og allra síst á borð barna.
Þess flutningur Megasar hlýtur þá að vera eitur í ykkar beinum.
Þetta er nú frekar stór alhæfing. Við erum aðeins að vekja athygli á mannhaturssjónarmiðum þeim sem birtast í kvæðum Hallgríms. Við höfum ekkert fullyrt um önnur ósmekklegheit.
Ef kristnu fólki er siðferðið kært ættu hinir sömu að sjá þetta. Níðvísur Hallgríms eru augljós rangindi sem ekki á að flagga sem hámenningu. Ég er sammála Birgir að orð Finns séu of gildishlaðin.
Lokað hefur verið fyrir athugasemdir við þessa færslu. Við bendum á spjallið ef þið viljið halda umræðum áfram.
Gunnar - 14/02/06 15:26 #
Vist á þeim vana skalt að vera hress og drekka malt:)