Post hoc ergo propter hoc

Við könnumst öll við gömlu rottutilraunina hans B. F. Skinner. Hann sýndi með þessum skemmtilega hætti fram á tilvist virkrar skilyrðingar einhverntíma fyrir miðja síðustu öld.

Virk skilyrðing er ein leið lífvera til náms. Hún byggir á einum mjög sterkum þætti heilastarfseminnar sem lætur athafnir lífverunnar mótast af því hvernig henni sýnist umhverfið bregðast við hegðun sinni. Ef rotta er t.d. stödd í námunda við stöng og allt í einu birtist matur, þá prófar hún að fara aftur að stönginni til að sjá hvort ekki komi aftur matur.

Ef það gerist aftur og aftur fer rottan að tengja þetta tvennt saman. Og sé haldið aftur af umbuninni þar til rottan snertir stöngina endar með því að hún hamast á henni, því þannig nær maður sér í eitthvað að éta, ekki satt?

Þessi þáttur hegðunar tengist mjög svo því sem kallað er post hoc ergo propter hoc og er rökvilla. Og það er sláandi að velta fyrir sér hve rammt kveður að þessari skilyrðingu í hegðun mannsskepnunnar.

Við erum svo lítið merkilegri en rotturnar þegar upp er staðið.

Hugsið um fyrirbærið sem kallað er regndans. Allt frá því löngu fyrir þann tíma er einhver vitglóra, eins og við skilgreinum hana, fór að bærast í kolli tegundarinnar var hún byrjuð að draga þær ályktanir að með hegðun sinni gæti hún ef til vill stýrt veðrum og vindum. Og hvað ætli reki knattspyrnumann aftur og aftur í daunillu grænu sokkana sína, sem hann heldur að séu sérstakir happasokkar? Gæti verið að hann hafi myndað post hoc tengsl milli þess að hann klæddist þessum sokkum og þess að liðið hans vann þann sama dag sinn fyrsta leik á leiktíðinni? Er nokkuð annað en virk skilyrðing þarna í gangi?

Ætli það. Og þannig er hugmyndin um galdur og guði einnig tilkomin. Menn hafa í gegnum árþúsundin haldið að eitthvert afl handan skilnings manna léti hegðun og útlit manna sig einhverju varða og umbunaði/refsaði eftir því sem við átti. Og þessi hegðun og útlit sem beitt er á goðmögnin getur á stundum orðið vægast sagt afkáraleg.

Galdur felst í að taka hulin öfl í þjónustu sína og beina þeim til þeirra verka sem vinna á. Og ætli bænin sé ekki hin hliðin á þeim peningi, beðist er undan refsingu gegn loforðum um að sýna af sér tiltekna hegðun eftir á.

Öll þessi forneskja er enn í gangi, gott fólk. Trúmenn nútímans eru enn á ofurvaldi post hoc ergo propter hoc rökvillunnar. Eða í hverju felst annars altarisganga? Signingar kaþólskra? Að kyssa hringa og helga hluti? Allt eru þetta særingar og galdragjörðir, runnar undan virkri skilyrðingu og þessari ranghugmynd manna um hvernig heimurinn virkar.

Bænin er galdragjörð, hvernig sem á hana er litið. Og þótt kristnir menn neiti því staðfastlega að með henni séu þeir að reyna að hafa áhrif á gjörðir goðmagna er þó ekkert annað í gangi. Má bjóða ykkur að reyna þjónustu alíslensks galdrakölts? Krossinn býðst til að galdra fyrir ykkur.