“hvort sem þér líkar betur eða verr”

Trúfélagsskráning fólks þann 1. desember ákvarðar hve mikinn pening trúfélög fá í formi sóknargjalda frá ríkinu. Þess vegna höfum við verið að benda fólki á að drífa sig í því að skrá sig úr ríkiskirkjunni undanfarna daga. Um daginn sá ég svipaða hvatningu frá ríkiskirkjuprestinum Árni Svani Daníelssyni (hann var auðvitað að hvetja fólk til þess að skrá sig í ríkiskirkjuna). Einn hluti í hvatningu prestsins fannst mér hreint út sagt stórmerkilegur:

Óvalkvæð félagsgjöld?

...sóknargjöldin þín (sem þú borgar hvort sem þér líkar betur eða verr)... ^[1]

Nú borgar enginn nema ríkið sóknargjöld. Almenningur borgar tekjuskatt sem fer í sameiginlega sjóði. Úr þeim sjóðum borgar ríkið svo sóknargjöld.

En ímyndum okkur í smá stund að þetta sé rétt hjá prestinum, gefum okkur það að fólk borgi sókanrgjöld. Samkvæmt ríkiskirkjunni þá eru sóknargjöld líka félagsgjöld.

Fólk sem er utan trúfélaga er ekki í þessum félögum, en þarf að borga þessi félagsgjöld “hvort sem þeim líkar það betur eða verr”. Fólk sem er ekki í félögum verður að borga félagsgjöld. Óréttlátara gerist það varla.

Ég ímynda mér að Árni Svanur og aðrir ríkiskirkjuprestar myndu kvarta ef þeir þyrftu að borga félagsgjöld Vantrúar “hvort sem þeim líkar betur eða verr”. Þeir myndu kannski sjá óréttlætið ef kirkjan þeirra hagnaðist ekki á því.

Prestar og stjórnendur ríkiskirkjunnar virðast nefnilega almennt ekki vilja viðurkenna að þetta sé óréttlátt.

Verjendur óréttlætisins

Sem dæmi þá má benda á nýleg ummæli ríkiskirkjuprestsins Arnar Bárðar Jónssonar um þetta fyrirkomulag:

Þá tel ég það jákvætt að fólki utan trúfélaga sé gert að greiða lítilræði til göfugra málefna eins og var gert með hinu eldra fyrirkomulagi en er andvígur núverandi kerfi. #

Örn Bárður er sem sagt sáttur við það að leggja á sérstakan skatt á fólk utan trúfélaga. Örn Bárður styður trúvillingaskatt. Ég held að það myndi nú eitthvað heyrast ef einhver legði það til opinberlega að leggja sérstakan skatt á gyðinga eða samkynhneigða.

Önnur vörn presta er að halda því fram að það sé ekki kirkjunni að kenna að kerfið sé svona, Alþingi ráði þessi. Þetta skrifaði ríkiskirkjupresturinn Sigurður Pálsson nýlega:

Að ríkið skuli innheimta sömu upphæðir af þeim sem standa utan trúfélaga er trúfélögunum óviðkomandi og við ríkið eitt að sakast um það. #

Nú er það vissulega rétt að Alþingi ber endanlega ábyrgð á því hvaða lög eru í landinu, en raunin er sú að ýmsir þrýstihópar hafa áhrif á hvernig lög Alþingi setur og Þjóðkirkjan er auðvitað langöflugasti þrýstihópurinn þegar það kemur að lögum um sóknargjöld.

Núgildandi lög um sóknargjöld voru til dæmis samin af nefnd sem var að hálfu skipuð af mönnum tilnefndum af Þjóðkirkjunni sjálfri, kirkjuráði. ² Þjóðkirkjan samdi lögin!

Og þegar reynt hefur verið að breyta lögunum á þá leið að utantrúfélagsfólk greiði ekki þessi meintu félagsgjöld, þá hefur kirkjan lagst eindregið gegn því, þar sem að þá muni fólk “hugsanlega sjá sér fjárhagslegan hag í því að skrá sig utan trúfélaga” #.

Undantekningin

Ég hef fylgst mjög vel með málflutningi kirkjunnar síðasta áratuginn, og allan þann tíma hef ég einungis séð einn ríkiskirkjustarfsmann, prestinn Baldur Kristjánsson, viðurkenna þetta óréttlæti:

Og…ef þetta er félagsgjald…. hvers vegna er það þá innheimt af þeim sem ekki eru í neinu trúfélagi. Gjald slíkra rann til Háskólans skv. lögunum frá 1987 en síðan 2009 beint í ríkissjóð. Spyrja má: Ef þetta er félagsgjald, með einhverjum hætti, sem það óneitanlega er, er þá ekki ríkið að skattleggja þá sem ekki eru í neinu trúfélagi umfram hina? Það er mismunun!! Mismunun á ekki að líð hvorki í þessum efnum né öðrum. Mannréttindanefnd Sameinuðu Þjóðanna hefur gert athugasemd við þetta og finnst mér og hef sagt áður og segi enn að íslensk stjórnvöld eigi að taka mark á slíkum athugasemdum.

Niðurstaða mín er sú að sóknargjald sé félagsgjald í eðli sínu en með lögunum frá 1987 í röngum búningi og í raun ólölögmætum og vísa ég þá til stöðu þeirra sem ekki eru í neinu trúfélagi. #

Ef maður gefur sér að þetta séu félagsgjöld (sem sóknargjöld eru ekki), þá er þetta auðvitað hárrétt hjá Baldri. Og málið er að ef maður gefur sér að þetta séu félagsgjöld þá er þessi óréttláta mismunun augljós. Ríkiskirkjan vill bara ekki breyta fyrirkomulaginu af því að hún græðir á því.

Svo lengi sem fyrirkomulag sóknargjalda er á þann veg að meðlimir trúfélaga borga ekki meira en þeir sem eru trúfélaga, þá eru sóknargjöld ekki félagsgjöld. Og svo lengi sem Þjóðkirkjan berst á móti breytingum í þá átt, þá er ekkert að marka fullyrðingar starfsmanna hennar um að sóknargjöld séu félagsgjöld.

[1] Svona er öll hvatningin:

Takk Davíð Þór."