Opið bréf til Brynjars Níelssonar

Í pistli þínum sem birtist á Pressunni þann 19. júlí veltir þú upp þeirri spurningu hvort að fámenn þjóð hafi efni á því að greiða fjóra milljarða á ári til reksturs ljósvakamiðils. Þú óskar eftir réttlætingu á þesskonar eyðslu á aðhaldstímum. Ég hef hana ekki haldbæra en ætla að taka þig á orðinu fyrst að þú minnist í lok pistils þín á að ræða verði um réttmæti fjárausturs í fleiri stofnanir ríkisins á meðan ríkissjóður er rekinn með tugmilljarða halla.

Eina stofnun þekki ég nefnilega sem kostar ríkið um það bil það sama og RÚV (jafnvel meira reyndar) sem erfitt er að sjá réttlætingu fyrir að ríkið kosti. Sú stofnun á eins og RÚV í samkeppni við félög sem ekki njóta neitt í líkingu við þá forgreiðslu sem ríkið innir af hendi til hennar, þrátt fyrir að ríkið reyndar taki að sér að innheimta hluta af rekstarkostnaði allra félaga á þeim vettvangi.

Ég er, eins og þú hafðir kannski getið þér til um, að tala um ríkiskirkjuna. Heildarútgjöld ríkisins til hennar eru um það bil 4.5 milljarðar á ári. Stærstu liðirnir eru annars vegar sóknargjöld og hinsvegar launagreiðslur. Fyrir okkur frjálshyggjumenn er erfitt að sjá hvernig þessir tveir liðir eigi rétt á sér.

Sóknargjöld eru ekki, öfugt við það sem sumir félagar þínir á þingi hafa haldið fram, félagsgjöld sem innheimt eru sérstaklega. Sóknargjöld eru samkvæmt hljóðan laga hlutdeilt sem trú- og lífsskoðunarfélög eiga í ríkissjóði, miðað við meðlimafjölda. Ég sem stend utan trúfélaga greiði nákvæmlega jafn háan skatt og einstaklingurinn við hlið mér sem hefur sömu tekjur en er skráður í trúfélag þannig að það er tómt mál að tala um að þau séu innheimt sérstaklega í gegnum skattkerfið. En það er ekki það sem truflar frjálshyggjufas mitt varðandi sóknargjöldin að þessu leyti, þó að þetta sé vissulega fáránlegt fyrirkomulag.

Það sem truflar mig varðandi sóknargjöldin er þetta: Af hverju er ríkið taka fé úr ríkissjóði til reksturs trú- og lífsskoðunarfélaga? Af hverju geta þessi félög ekki séð um sín eigin fjármál eins og önnur félög? Getur virkilega verið að frjálslynt fólk innan Sjálfstæðisflokksins telji það hlutverk ríkisins að reka trúfélög? Því einfaldlega neita ég að trúa.

Launagreiðslur úr ríkissjóði til presta og annara starfsmanna ríkiskirkjunnar eru svo sér kapituli útaf fyrir sig. Árið 1907 var orðið ljóst að kirkjan stóð ekki undir sér og prestar stóðu margir illa fjárhagslega. Því var afráðið að ríkið fengi kirkjujarðir til umsjónar gegn því að greiða laun presta. Og 90 árum seinna var gerður samningur þar sem ríkið fékk kirkjujarðirnar afhentar til eignar gegn því að laun presta og annara starfsmanna Biskupsstofu væru greidd. Þessi samningur er án tímaramma. Verðmæti jarðanna var ekki metið. Nú nýlega kom í ljós að ekki er einu sinni vitað um hversu margar jarðir var að ræða.

Nú spyr ég þig bæði sem lögspeking og sem frjálshyggjumann, finnst þér eðlilegt að ríkið geri slíka samninga? Að ríkið taki á sig, fyrir hönd allrar þjóðarinnar, að greiða milljarða á hverju ári um ótilgreindan tíma gegn því að taka við eignum sem engin tilraun var gerð til þess að verðmeta? Eignum sem ríkið hafði þegar haft umsjón með og haft kostnað af í nærri því heila öld? Það er nánast hægt að slá því föstu að ríkið hafi þegar, hvort sem miðað er við ártalið 1907 eða 1997, greitt upp virði jarðanna og vel það.

Ég er eins og þú talsvert hallur undir frjálshyggju, þó að mig gruni að þú sért hreinni í hugmyndafræðinni en ég. Ég vil helst að ríkið skipti sér sem minnst af okkur borgurunum. Ég tel það ekki hlutverk ríkisins að skipta sér nokkurn skapaðan hlut af hlutum eins og trúarbrögðum, nema auðvitað að tryggja að það sem fer fram á vettvangi trúar og lífsskoðanna sé eftir lögum.

Þess vegna spyr ég þig, Brynjar, með tilliti til þess sem þú skrifaðir um daginn um RÚV og aðhald í ríkisrekstri hvort að ekki sé orðið tímabært að endurskoða fjármögnun ríkisins á rekstri trúfélaga á Íslandi, og þá sérstaklega þess trúfélags sem tekur til sín fleiri milljarða á ári? Hingað til höfum við ekki átt þeirri gæfu að fagna að eiga marga þingmenn sem hafa þorað að taka þann slag. Miðað við það sem ég hef séð til þín vantar ekki duginn. Hér má spara ríkinu talsverðar fjárhæðir. Liggur ekki beint við að endurskoða fyrirkomulag sem tryggir milljarða á ári til félaga um skoðanir fólks?

Birtist upphaflega á Pressunni