Reglulega kemur upp umręša um hugsanleg įhrif į fólk žegar tungl er fullt. Ķ sķšdegisžętti į Bylgjunni mišvikudaginn 28. jślķ ręddi Arnžrśšur Karlsdóttir viš Hermund Rósinkrans, talnaspeking, um žessi meintu įhrif. Sem įhugamenn um stjörnufręši og vķsindi teljum viš okkur knśna til aš skrifa nokkur orš gegn žessari hégilju, enda skorti žįttinn algjörlega gagnrżna umręšu.
Umręšan ķ žęttinum snerist um žaš aš tungl yrši fullt um verslunarmannahelgina, nįnar tiltekiš laugardaginn 31. jślķ. Taldi Hermundur sig žvķ knśinn til aš vara fólk viš žvķ aš fara į śtihįtķšir žann dag, enda auknar lķkur į ofbeldi og drykkjulįtum undir fullu tungli.
Žrennt er viš žetta aš athuga. Ķ fyrsta lagi er žaš ašeins eitt augnablik sem tungliš er alveg fullt, ķ žessu tilfelli um kl. 18:05. Ķ öšru lagi gerist žaš ašeins um eina af hverjum tķu verslunarmannahelgum aš tungl sé fullt. Žaš er žvķ erfitt aš śtskżra ólęti sem hafa veriš um verslunarmannahelgar sķšustu įratugi śt frį kvartilaskiptum tunglsins. Ķ žrišja lagi brįst spį Hermundar. Žaš voru sķst meiri vandręši um nżafstašna verslunarmannahelgi en į undanförnum įrum.
Allt ķ kaldakoli į fullu tungli?
Glępatķšni, sjįlfsmorš, gešveiki, slys, frjósemi og varślfar. Žessi fyrirbęri eiga öll žaš sameiginlegt aš vera tengd fullu tungli. Ķ višamikilli könnun sem sįlfręšiprófessorarnir Ivan Kelly og James Rotton og stjörnufręšingurinn Roger Culver framkvęmdu įriš 1996 komu engin slķk tengsl ķ ljós. Var žį sama hvort litiš var til žess aš tungl vęri fullt, hįlft eša nżtt. Ekki varš vart neinnar marktękrar breytingar į tķšni ofbeldis, slysa eša frjósemi. Einnig fundust fį dęmi žess aš menn breyttust ķ varślfa.
Hvers vegna trśa žį svona margir žessum gošsögum? Ķ nišurstöšum prófessoranna, bentu žeir į nokkra veigamikla žętti t.d. žjóšsögur, misskilning og įhrifamįtt fjölmišla.
Įhrif fjölmišla birtust okkur greinilega ķ įšurnefndum žętti į Bylgjunni. Žar fór fram algörlega gagnrżnislaus og einhliša umręša um fyrirbęri sem engin stoš er fyrir og śtvarpsmennirnir gleyptu viš nįnast öllu sem Hermundur sagši. Til aš mynda aš fjallaši hann um orku sem stafaši frį tunglinu, en žurfti ekkert aš śtlista nįnar um hvernig orku vęri aš ręša.
Stašreyndin er sś aš tungliš hefur mjög óveruleg įhrif į lķkama okkar. Einu įhrifin sem žaš getur haft eru žyngdarįhrif. Žar sem tungliš er mjög langt ķ burtu (ķ um 384.000 km fjarlęgš aš mešaltali) eru žau tiltölulega veik. Įriš 1979 benti stjörnufręšingurinn George Abell į aš mżfluga sem trķtlaši eftir handarbakinu hefši meiri žyngdarįhrif į hönd okkar en tungliš. Žyngdarkraftur tunglsins er sem sagt algjörlega yfirgnęfšur af žyngdarįhrifum nįlęgra hluta. Sama gildir um flóškrafta frį tunglinu. Móšir sem heldur į barni sķnu veldur t.d. tólf milljón sinnum meiri flóškraft į barniš sitt en tungliš (Kelly o.fl., 1996:25).
Žverganga Venusar
Hermundur minntist einnig į įhrif sem Venus hefši haft į lķšan fólks žegar reikistjarnan gekk fyrir sólu žann 8. jśnķ sķšastlišinn. Einu įhrif Venusar žennan dag voru aš draga śr birtu sólar um 0,1%. Įhrifin į jöršina sjįlfa voru engin. Til samanburšar mį geta žess aš birta sólarinnar minnkaši um 0,3% ķ vikunni 22. jślķ til 28. jślķ vegna tveggja sólbletta, sem hvor um sig var tuttugu sinnum stęrri en jöršin. Hvaš žyngdarįhrifin varšar žį er Venus įlķka nįlęgt jöršinni į 19 mįnaša fresti og hśn var ķ žvergöngunni. Žyngdarkrafturinn frį reikistjörnunni var žvķ svipašur ķ október 2002 og žegar žvergangan įtti sér staš.
Hermundur sagši aš žvergangan hefši žau įhrif aš listręnna fólk fęddist ķ kringum atburšinn, sem myndi endurtaka sig eftir 8 įr en sķšan ekki fyrr en eftir 70 įr. Žaš er rétt hjį honum aš nęsta žverganga verši eftir įtta įr, en žvergangan žar į eftir veršur ekki fyrr en eftir 105,5 įr. Śtvarpsmennirnir létu žessa rangfęrslu óįtalda. Žaš er svo veršugt rannsóknarefni aš athuga hvort fleiri listamenn hafi fęšst žvergönguįrin 1874 og 1882 en önnur įr į sķšari hluta 19. aldar.
Į misvitrum gręšir mangarinn mest
Žaš eru einmitt žessi vinnubrögš sem eru ekki sķšur gagnrżniverš heldur en rangfęrslur Hermundar. Dulspekingar eiga afar aušvelt meš aš koma bošskap sķnum į framfęri ķ fjölmišlum. Žaš vęri svo sem ķ įgętu lagi, ef hin hlišin į mįlinu fengi einnig aš heyrast og fjölmišlamenn leyfšu žeim ekki aš vaša uppi meš żmiss konar vitleysu.
Mér skilst aš sjśklingar į gešdeildum séu örari į fullu tungli. Žetta hef ég eingöngu frį fólki sem starfar į gešsvišinu en žaš vęri įhugavert aš rannsaka žetta betur.
Žetta er einfaldlega rangt, fullt tungl hefur ekki nein įhrif į fólk.
Mig langar aš hrósa Sverri og Sęvari fyrir virkilega góša grein.
Enda fullyrši ég ekkert eins og žś gerir Óli, ég tel bara aš žaš vęri įhugavert aš rannsaka žetta betur.
Lįtiš ekki svona,tungliš hefur įhrif į sjįvarföll žvķ ekki lķka, aš fullt tungl geti haft įhrif į tķšarhring kvenna? ég get alveg trśaš žvķ
Lalli minn, žaš er margoft bśiš aš rannsaka žį skošun fagfólks aš meira sé um aš vera į fullu tungli heldur en į öšrum tķmum og įvallt hefur nišurstašan veriš sś aš ekki hefur veriš marktękur munur. Og yfirleitt er žaš fólk meš minni starfsaldur (og žarafleišandi minni reynslu af starfinu viš fullt tungl) sem fullyršir og/eša trśir į įhrif fulls tungls. Žaš er nś bara svo einfalt.
Lįtiš ekki svona,tungliš hefur įhrif į sjįvarföll žvķ ekki lķka, aš fullt tungl geti haft įhrif į tķšarhring kvenna?
Ehh.. hvaš hefur annaš meš hitt aš gera?
Meiri žyngdarįhrif žegar tungliš er fullt? ;-)
ég tel bara aš žaš vęri įhugavert aš rannsaka žetta betur
Óli fullyršir aš žetta sé rangt vegna žess aš žetta hefur veriš rannsakaš margoft og viš vitum aš fullt tungl hefur ekki žessi įhrif (eins og kemur fram ķ greininni).
Žaš mį lesa frekar um įhrif tungls į tķšahringinn hjį Randi (leitiš nišur aš oršunum "Science and the Paranormal").
Ok, slakiši ašeins į. Ég veit vel aš žaš mį vel vera aš žetta sé bara kjaftęši. Eflaust eru allar žessar rannsóknir til sem žiš byggiš žekkingu ykkar į. Žaš er soldiš skrķtiš aš ętlast til žess aš einhver sem aldrei hefur séš žessar rannsóknir viti eigi bara aš trśa žvķ fyrsta sem hann heyrir. Žakka alveg frįbęrt skilningsleysi į vanžekkingu minni! :(
Allt ķ einu mundi ég eftir furšulegu fyrirbęri ķ sjónum. Žaš eru einhverskonar svampar eša kórallar sem sem sprauta eggjum (eša hvaš žetta nś kallast) allir į sama tķma einu sinni į įr og svei mér žį ef žaš var ekki į fullu tungli... en ég vil nś ekkert fullyrša neitt um žaš. Allir discovery ašdįendur hljóta aš hafa séš žetta.
Jį og annaš sem mér var aš detta ķ hug og žaš er žetta meš ljósmagniš. Žaš er nefnilega ekki bara žyngdaraflsverkun sem stafar af tunglinu heldur lķka ljósmengun...eša žannig... og nś vita allir aš ljós er mikilvęgur žįttur ķ lķkamsklukkunni, meš öšrum oršum žį er oft aušveldara aš sofna ķ myrkri en birtu.... en nś vil ég ekkert fullyrša um žetta, ég bara sį žetta į Sience rįsinni.
Jį og talandi um undur hnattarins. Er žaš ekki rétt hjį mér aš Jöršinn snśist ekki ķ fullkominn hring um sjįlfa sig heldur...hvaš heitir žaš nś aftur?....vobbli eša eitthvaš svoleišis vegna žess aš tungliš togar(og öfugt) Jöršina eitthvaš til sķn.... eša var žaš sólin sem vobblar af žvķ plįneturnar žyngdarafl plįnetanna togar žęr til sķn?
Jį hurršu nś mig, nś opnast alger flóšgįtt upplżsinga af öllum žessum Discovery stöšvum um tungliš. Svei mér žį ef žaš var ekki barasta vinur minn hann Carl Sagan (er žaš ekki annars grįhęrši asķubśinn?) sem talaši um žaš aš įn tunglsins vęri eflaust ekkert lķf į Jöršinni? Tungliš vęri naušsynlegt fyrirbęri til aš halda möndulsnśningnum réttum žvķ įn hans yrši Jöršin eitthvaš višbjóšslegt vešravķti. Svo er žetta svo gasalega snišugt til aš taka į móti loftsteinum. Žaš sįu menn žegar žeir flugu hringinn.... svei mér žį ef Jśpķter er ekki lķka svona ryksuga sólkerfisins.
Hver segir svo aš Tungliš hafi engin įhrif į lķf okkar????
Lįtiš ekki svona,tungliš hefur įhrif į sjįvarföll žvķ ekki lķka, aš fullt tungl geti haft įhrif į tķšarhring kvenna?
Ef svo vęri, ęttu žį ekki allar konur aš fara į tśr į sama tķma? Nś er tķšahringur žeirra allavega, alveg óhįš žvķ hve sólin skķn į stóran part tunglsins, frį jöršu séš.
Hver segir svo aš Tungliš hafi engin įhrif į lķf okkar????
Góš spurning. Hver segir žaš?
En ętli žaš verši meiri flóš hjį konum į fullu tungli? Hvar eru stelpurnar???
Eina tenging tunglsins viš tķšahringinn er sś aš tunglmįnušurinn er įlķka langur og tķšahringurinn. Žannig er enska oršiš yfir tķšir "menstruation" komiš af oršinu "moon" sem aušvitaš žżšir tungl.
Tungliš hefur aušvitaš alltaf haft įhrif į lķfiš hér į jöršu, en aldrei eins og dulspekingarnir halda fram. Lķfiš hefši t.d. lķklega aldrei komist upp śr sjónum įn žess og žannig skapaš skilyrši fyrir okkur og hin landdżrin. Svo mį lķka nefna aš lķklega stafar möndulhalli jaršar vegna įrekstrar sem myndaši tungliš fyrir ca. 4,5 milljöršum įra. Viš eigum žvķ tunglinu mikiš aš žakka.
Vinsamlegast aldrei lķtilsvirša Carl Sagan. Hann var snillingur.
Svo vil ég bara benda žér lalli og ykkur öllum aušvitaš į umfjöllun okkar į Stjörnufręšivefnum, um tungliš, en žar getum viš vonandi eytt öllum misskilningi sem einhver kann aš hafa um tungliš.
Allt ķ einu mundi ég eftir furšulegu fyrirbęri ķ sjónum. Žaš eru einhverskonar svampar eša kórallar sem sem sprauta eggjum (eša hvaš žetta nś kallast) allir į sama tķma einu sinni į įr og svei mér žį ef žaš var ekki į fullu tungli... en ég vil nś ekkert fullyrša neitt um žaš. Allir discovery ašdįendur hljóta aš hafa séš žetta.
Nś hef ég ekki hugmynd um hvaš žś sįst en lķklegri skżring į žessu fyrirbęri vęri sś aš žetta geršist į stórstreymi, sem veršur žegar aš tungliš er fullt eša nżtt. Žaš tengist žvķ ekki fullu tungli nema óbeint.
Svei mér žį ef žaš var ekki barasta vinur minn hann Carl Sagan (er žaš ekki annars grįhęrši asķubśinn?) sem talaši um žaš aš įn tunglsins vęri eflaust ekkert lķf į Jöršinni? Tungliš vęri naušsynlegt fyrirbęri til aš halda möndulsnśningnum réttum žvķ įn hans yrši Jöršin eitthvaš višbjóšslegt vešravķti.
Mig minnir aš Carl Sagan hafi ekki veriš ęttašur frį Asķu, skiptir engu.
Žaš sem įtt er ašallega viš, žegar talaš er um įhrif tunglsins į lķfiš į jöršinni, eru sjįvarföllin. Žau hjįlpušu eflaust mikiš til viš t.d. žegar aš landganga żmissa dżra og plantna įttu sér staš, žar sem žaš įtti sér staš ķ fjöruboršinu til aš byrja meš. Ég veit ekki hvaš žś meinar meš vešravķti ef tunglsins nyti ekki viš. Kannski geta ašrir śtskżrt žaš betur.
Jį og annaš sem mér var aš detta ķ hug og žaš er žetta meš ljósmagniš. Žaš er nefnilega ekki bara žyngdaraflsverkun sem stafar af tunglinu heldur lķka ljósmengun...eša žannig... og nś vita allir aš ljós er mikilvęgur žįttur ķ lķkamsklukkunni, meš öšrum oršum žį er oft aušveldara aš sofna ķ myrkri en birtu.... en nś vil ég ekkert fullyrša um žetta, ég bara sį žetta į Sience rįsinni.
Žaš er ekki talaš um ljósmengun žegar aš tungliš į ķ hlut. Ljósmengun er ónįttśruleg birta frį borgum t.d. og er kölluš mengun žvķ hśn gerir stjörnuhimininn ógreinilegri.
Auk žess er birtan sem kemur frį tunglinu óveruleg ķ samanburši viš ašra birtugjafa ķ okkar lķfi.
Žaš er fjallaš meira um tungliš og m.a. žį mżtu aš žaš tengist tķšahring kvenna į Skeptic's Dictionary hér.
Ég efast um aš Tungliš hafi įhrif į blęšingar, ég hef allavegana ekki tekiš eftir neinu ķ žeim dśr ( er sem sagt stelpa ), en ég heyrši einhversstašar aš śt af žvķ aš tungliš stjórni sjįvarföllum aš žaš hafi einhver įhrif į vatniš innra meš okkur žar sem viš erum 70% vatn...? Annars held ég aš allt žetta dulmagn varšandi tungliš takmarki sig viš 'vķsindalega' hegšun žess.
Ofbošslegur ęsingur er ķ mönnum hérna. Ekki ętla ég aš halda žvķ fram aš tungliš stjórni tķšarhring kvenna en hugmyndir žess efnis eru raktar aftur til Sśmera.
jamm, žęr eru margar hugmyndirnar sem eru raktar aftur til fornaldar. En eins og meš svo margt annaš hjįlpar žaš samt ekkert endilega til aš teljast gamalt og gott. Žaš hefur allavega ekkert meš sannleiksgildi aš gera... Sem kvenmašur get ég žó fullvissaš ykkur um aš magn, efnisinnihald og litur blęšinga er alltaf sį sami, hvort sem žaš er fullt tungl, Jónsmessunótt eša hver sį annar dagur/nótt/atburšur sem getur talist tengjast dulmögnušum atburšum/kröftum o.s.frv. (!!)
Jį žaš er athyglisvert aš umręšan skuli snśast um žetta. Ég bendi enn og aftur į aš eina tenging tunglsins viš tķšahringinn er oršiš sjįlft į ensku, eins og ég hef įšur sagt hér ofar.
Auk žess hafa stelpurnar hér tekiš af öll tvķmęli um žetta, sem mér finnst žó mjög skrķtiš aš einhver hafi veriš.
Reyndar er oršiš menstruation komiš af lat. menstrualis sem žżšir "mįnašarlegt", komiš af mensis sem žżšir "mįnušur". (Heimild: sjį EtymOnline.com.)
lalli:
Einnig hefur mašur heyrt aš fullt tungl geti haft įhrif į tķšarhring kvenna sem eru jś 28dagar... skemmtileg tilviljun.
Jį, ekki er sś tilviljun sķst skemmtileg ķ ljósi žess aš tungliš er einmitt ekki 28 daga heldur 29,5 aš fara ķ kring um jöršina og snśast hring ķ kring um sjįlft sig.
lalli:
Mér skilst aš sjśklingar į gešdeildum séu örari į fullu tungli. Žetta hef ég eingöngu frį fólki sem starfar į gešsvišinu en žaš vęri įhugavert aš rannsaka žetta betur.
Ég er nś gešheilbrigšisstarfsmašur lķka og get frętt žig um aš fólk sem vinnur į gešsvišinu er ósköp mennskt og eftir žvķ er margt af žvķ hjįtrśarfullt eins og margt annaš fólk. Enn fremur er žaš ekki reynsla sem er aš verki žegar fólk segir žetta, heldur gamla góša stašfestingartilhneigingin. Starfsfólk į gešdeildum hefur nefnilega lķka heyrt sögurnar sem annaš fólk hefur heyrt.
Hųršur:
Lįtiš ekki svona,tungliš hefur įhrif į sjįvarföll žvķ ekki lķka, aš fullt tungl geti haft įhrif į tķšarhring kvenna?
Jį, og žvķ skyldi žaš žį ekki hafa įhrif į žvaglįt lķka?
Jóninn
Og yfirleitt er žaš fólk meš minni starfsaldur (og žarafleišandi minni reynslu af starfinu viš fullt tungl) sem fullyršir og/eša trśir į įhrif fulls tungls. Žaš er nś bara svo einfalt.
Žaš er nś örlķtiš flóknara. Reynsla fólks hefur minna aš segja heldur en žaš, hvort gagnrżnin hugsun hefur veriš vakandi eša ekki. Ég hef talaš viš fólk sem hefur unniš įratugum saman į gešsvišinu (eša į krįm, viš löggęslu eša į fęšingardeildum) sem hefur samt sem įšur haldiš aš kvartilaskipti tunglsins hafi įhrif.
Reyndar er oršiš menstruation komiš af lat. menstrualis sem žżšir "mįnašarlegt", komiš af mensis sem žżšir "mįnušur". (Heimild: sjį EtymOnline.com.)
Nįkvęmlega! Ef žś hefši fariš ašeins lengra meš žetta kęmistu aš žvķ aš oršiš "month" eša "mensis" ef žvķ er aš skipta, er komiš frį oršinu "moon". Žaš er nefnilega engin tilviljuna aš venjulegur mįnušur sé įlķka langur og tunglmįnušurinn. Žannig er lķka "monday" dagur tunglsins og mįnudagur hjį okkur, dagur mįnans.
Mįni ~ mįnušur ... frekar ljós skyldleiki žar į ferš. ég hef veriš eitthvaš utan viš mig fyrr ķ dag...
Moon means "measurer" of time (Anglo-Saxon, móna, masc. gen.)
The words lunacy, lunatic and loony are derived from Luna because of the folk belief in the Moon as a cause of periodic insanity.
Ég hef lesiš tvęr ęvisögur hingaš til og bįšar um Carl Sagan. Carl Sagan fęddist 9. nóvember 1934 ķ Brooklyn ķ New York ķ Bandarķkjunum, og ekki orš um žaš meir.
Jį ég hef eflaust veriš eitthvaš aš rugla saman mönnum. Hvaš heitir annars žessi grįhęrši (eflaust af Japönskum uppruna) sem er ķ öšrum hverjum žętti um kosmķskar pęlingar? Hann er eflaust flokkašur meš Hawking og félögum sem ešlisfęšilegur kenningasmišur.
Lokaš hefur veriš fyrir athugasemdir viš žessa fęrslu. Viš bendum į spjalliš ef žiš viljiš halda umręšum įfram.
Lįrus Pįll Birgisson - 21/09/04 04:37 #
Mér skilst aš sjśklingar į gešdeildum séu örari į fullu tungli. Žetta hef ég eingöngu frį fólki sem starfar į gešsvišinu en žaš vęri įhugavert aš rannsaka žetta betur. Einnig hefur mašur heyrt aš fullt tungl geti haft įhrif į tķšarhring kvenna sem eru jś 28dagar... skemmtileg tilviljun.
Hvaš ętli žurfi annars margar mżflugur til aš stöšva sjįvarföllin?